هوزینگ ضد انفجار (Ex) | راهنمای کامل خرید، استانداردها و کاربردها

ایمنی در مناطق پرخطر صنعتی، مانند صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، معادن و کارخانه‌های شیمیایی، یک اصل غیرقابل مذاکره است. در این محیط‌ها، استفاده از تجهیزات الکتریکی معمولی می‌تواند به دلیل ایجاد جرقه، منجر به انفجارهای فاجعه‌آمیز شود. هوزینگ ضد انفجار (Explosion-Proof Housing) یا باکس ضد انفجار، یک راه‌حل حیاتی برای ایمن‌سازی این تجهیزات است که به عنوان یک سپر محافظ عمل می‌کند.

این مقاله یک راهنمای جامع برای درک کامل ماهیت، عملکرد، انواع، استانداردها و نکات کلیدی در انتخاب و خرید هوزینگ ضد انفجار است.

هوزینگ ضد انفجار چیست و چه تفاوتی با جعبه معمولی دارد؟

هوزینگ ضد انفجار یک محفظه یا جعبه ویژه و بسیار مستحکم است که برای قرار دادن تجهیزات الکتریکی فاقد گواهی ضد انفجار (مانند ترمینال‌ها، کلیدها، رله‌ها، منابع تغذیه و...) در داخل آن طراحی شده است. هدف اصلی آن، تبدیل یک مجموعه الکتریکی معمولی به یک سیستم ایمن و قابل استفاده در مناطق پرخطر (Hazardous Areas) است.

تفاوت کلیدی آن با یک جعبه فلزی معمولی در موارد زیر است:

• استحکام مکانیکی: طراحی شده تا فشار یک انفجار داخلی را بدون ترک خوردن یا تغییر شکل تحمل کند.

• مهندسی دقیق: دارای مسیرهای خروج گاز (Flame Path) ماشین‌کاری شده با تلرانس بسیار پایین است.

• گواهی‌نامه‌های معتبر: توسط نهادهای بین‌المللی مانند ATEX و IECEx تست و تأیید شده است.

چگونه یک محفظه، جلوی انفجار را می‌گیرد؟

فلسفه طراحی یک هوزینگ ضد انفجار بر پایه اصل "مهار انفجار داخلی" یا حفاظت نوع Ex d (Flameproof) استوار است:

1. نفوذ گاز: فرض بر این است که گاز یا غبار قابل اشتعال محیط به داخل هوزینگ نفوذ خواهد کرد.

2. وقوع جرقه: تجهیزات الکتریکی داخل محفظه در حین کارکرد عادی خود جرقه (Arc) تولید می‌کنند.

3. انفجار داخلی محدود: این جرقه، مخلوط گاز و هوای داخل هوزینگ را مشتعل کرده و یک انفجار کوچک در داخل آن رخ می‌دهد.

4. مهار و خنک‌سازی: اینجا بخش حیاتی عملکرد هوزینگ است.

   • مهار فشار: بدنه مستحکم هوزینگ (از جنس چدن، آلومینیوم یا فولاد ضد زنگ) فشار بالای ناشی از انفجار را کاملاً در خود نگه می‌دارد.

   • خنک‌سازی شعله: گازهای سوزان حاصل از انفجار، برای خروج مجبور به عبور از مسیرهای باریک و طولانی (مانند رزوه درب یا درزهای ماشین‌کاری شده) هستند. در طول این مسیر، گازها حرارت خود را به بدنه فلزی محفظه منتقل کرده و سرد می‌شوند.

5. خروج ایمن: گازی که در نهایت از هوزینگ خارج می‌شود، آنقدر سرد شده است که دیگر توانایی مشتعل کردن اتمسفر خطرناک بیرون را ندارد.

بنابراین، هوزینگ ضد انفجار از سرایت انفجار داخلی به محیط بیرون جلوگیری می‌کند.

کاربردهای گسترده هوزینگ و باکس ضد انفجار

از این محفظه‌ها می‌توان برای ایمن‌سازی طیف وسیعی از تجهیزات استفاده کرد:

• جعبه تقسیم ضد انفجار (Junction Box): برای سربندی و اتصال کابل‌ها با استفاده از ترمینال‌های ریلی.

• محفظه دوربین‌های مداربسته (CCTV Housing): برای محافظت از دوربین‌های نظارتی در محیط‌های پرخطر.

• پنل‌های کنترل و تابلو برق‌های کوچک: برای قرار دادن کلیدهای فرمان، نمایشگرها، رله‌ها و PLC های کوچک.

• حفاظت از ابزار دقیق: برای ایمن‌سازی ترانسمیترها، سنسورها و سایر تجهیزات اندازه‌گیری.

• باکس‌های استارتر موتور: برای قرار دادن کنتاکتور، بی‌متال و تجهیزات راه‌اندازی موتور.

انواع هوزینگ ضد انفجار بر اساس جنس بدنه

• آلیاژ آلومینیوم (Aluminum Alloy): رایج‌ترین و پرکاربردترین نوع است. وزن سبکی دارد، حرارت را به خوبی منتقل می‌کند و در برابر خوردگی عمومی مقاوم است.

• فولاد ضد زنگ (Stainless Steel - استنلس استیل): بهترین گزینه برای محیط‌های بسیار خورنده مانند سکوهای دریایی، صنایع شیمیایی و غذایی است. قیمت بالاتری دارد اما عمر طولانی‌تری را تضمین می‌کند.

• چدن (Cast Iron): مقاومت مکانیکی بسیار بالایی دارد و برای محیط‌هایی که احتمال ضربه شدید وجود دارد مناسب است، اما وزن سنگینی دارد.

راهنمای جامع انتخاب هوزینگ ضد انفجار مناسب

برای انتخاب صحیح یک باکس Ex، باید به دقت به مشخصات فنی آن توجه کنید:

1. شناسایی زون، گروه گازی و کلاس حرارتی: این سه پارامتر اصلی‌ترین فاکتورها هستند و باید با مشخصات محیطی محل نصب شما کاملاً تطابق داشته باشند.

2. انتخاب جنس بدنه مناسب: با توجه به میزان خورندگی و رطوبت محیط، بین آلومینیوم، استیل یا چدن انتخاب کنید.

3. ابعاد داخلی و خارجی: ابعاد داخلی باید برای جای دادن تمام تجهیزات به همراه فضای کافی برای سیم‌کشی مناسب باشد.

4. گواهی‌نامه‌های معتبر (ATEX/IECEx): حتماً از وجود گواهی‌نامه معتبر و پلاک مشخصات کامل روی بدنه هوزینگ اطمینان حاصل کنید.

5. درجه حفاظت (IP Rating): این کد مقاومت محفظه در برابر نفوذ آب و گرد و غبار را نشان می‌دهد. IP66 یا IP67 برای اکثر کاربردهای صنعتی ایده‌آل است.

6. تعداد و سایز ورودی‌های کابل: تعداد سوراخ‌ها و سایز رزوه آن‌ها باید با تعداد و قطر گلندهای ضد انفجار مورد نیاز شما هماهنگ باشد.

عوامل موثر بر قیمت هوزینگ ضد انفجار

قیمت هوزینگ ضد انفجار تحت تأثیر عوامل متعددی است که آگاهی از آن‌ها به تصمیم‌گیری بهتر کمک می‌کند:

• اندازه و ابعاد: بزرگ‌تر شدن هوزینگ به معنی مصرف مواد اولیه بیشتر و در نتیجه افزایش قیمت است.

• جنس بدنه: هوزینگ‌های استنلس استیل به مراتب گران‌تر از نمونه‌های آلومینیومی هستند.

• سطح گواهی‌نامه و استانداردها: هرچه الزامات استاندارد سخت‌گیرانه‌تر باشد (مانند مناسب بودن برای گروه گازی IIC)، قیمت بالاتر می‌رود.

• برند سازنده: برندهای معتبر اروپایی به دلیل کیفیت ساخت و هزینه‌های تحقیق و توسعه، معمولاً قیمت بالاتری دارند.

نتیجه‌گیری

هوزینگ ضد انفجار یک جزء بنیادی و ضروری برای تأمین ایمنی در صنایع فرآیندی و محیط‌های مستعد انفجار است. این محفظه‌های مهندسی‌شده با مهار انفجارهای داخلی، از جان کارکنان، تجهیزات و کل مجموعه صنعتی محافظت می‌کنند. انتخاب هوشمندانه و مبتنی بر مشخصات فنی دقیق، نه تنها یک الزام استاندارد، بلکه یک سرمایه‌گذاری بلندمدت در ایمنی و پایداری کسب‌وکار شماست.

برای مشاوره فنی رایگان و انتخاب هوزینگ ضد انفجار متناسب با پروژه خود، با کارشناسان ما در تماس باشید.

همچنین می توانید برای مشاهده سایر مطالب مرتبط به صفحه تجهیزات ضد انفجار و متریال سازنده آن‌ها مراجعه کنید.