تفاوت گروه‌های گازی IIB ،IIA و IIC در تجهیزات ضد انفجار

در محیط‌های صنعتی که خطر وجود گازها و بخارات قابل اشتعال وجود دارد، استفاده از تجهیزات ضد انفجار (Explosion-Proof) امری حیاتی برای حفظ ایمنی افراد و دارایی‌هاست. این تجهیزات بر اساس استاندارد‌های بین‌المللی مانند IEC و ATEX دسته‌بندی می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که برای یک محیط پرخطر خاص، مناسب هستند. یکی از مهم‌ترین دسته‌بندی‌ها، تقسیم‌بندی گازها به سه گروه IIB ،IIA و IIC است. این گروه‌بندی بر اساس ماهیت و میزان خطرآفرینی گازها انجام می‌شود و درک تفاوت آن‌ها برای انتخاب صحیح تجهیزات ضروری است.

به طور خلاصه، گروه IIA کم‌خطرترین و گروه IIC پرخطرترین گازها را نمایندگی می‌کند. تجهیزاتی که برای گروه IIC طراحی شده‌اند، بالاترین سطح حفاظت را ارائه می‌دهند و می‌توانند در محیط‌های گازی IIB و IIA نیز استفاده شوند.

MESG و MIC

تفاوت اصلی این سه گروه گازی به دو مشخصه فنی کلیدی بازمی‌گردد که پتانسیل اشتعال و انفجار یک گاز را تعیین می‌کنند:

۱. حداکثر فاصله ایمن تجربی (Maximum Experimental Safe Gap - MESG): این پارامتر به حداکثر فاصله‌ای بین دو سطح فلزی اطلاق می‌شود که از طریق آن، انفجار داخلی یک محفظه نمی‌تواند به گازهای قابل اشتعال موجود در محیط بیرون سرایت کند. هرچه این پارامتر کمتر باشد، گاز خطرناک‌تر است.

* IIA: MESG ≥ 0.9 mm

* IIB: 0.5 mm < MESG < 0.9 mm

* IIC: MESG ≤ 0.5 mm

۲. حداقل جریان اشتعال (Minimum Ignition Current - MIC): این شاخص، حداقل انرژی (جریان الکتریکی) لازم برای مشتعل کردن خطرناک‌ترین ترکیب یک گاز با هوا را نشان می‌دهد. هرچه این پارامتر کمتر باشد، گاز راحت‌تر مشتعل شده و خطرناک‌تر است.

* IIA: MIC > 0.8 (نیاز به انرژی بیشتر برای اشتعال)

* IIB: 0.45 ≤ MIC ≤ 0.8

* IIC: MIC < 0.45 (نیاز به کمترین انرژی برای اشتعال)

این دو پارامتر به طور مستقیم بر طراحی تجهیزات ضد انفجار تأثیر می‌گذارند. برای مثال، در تجهیزات با حفاظت نوع "ضد شعله" (Ex d)، ابعاد درزها و فواصل قطعات بر اساس MESG گاز طراحی می‌شود تا از خروج شعله جلوگیری شود.

معرفی و کاربرد هر گروه گازی

گروه IIA: کمترین سطح خطر

این گروه شامل گازهایی است که برای اشتعال به انرژی نسبتاً بالایی نیاز دارند و شعله انفجار آن‌ها قدرت انتشار کمتری دارد.

• گازهای شاخص: پروپان، متان، بوتان، بنزین، استون و اکثر هیدروکربن‌های موجود در صنایع نفت و گاز.

• کاربردهای صنعتی:

  • پالایشگاه‌های نفت

  • پایانه‌های بارگیری و تخلیه سوخت

  • صنایع رنگ‌سازی

  • محیط‌های عمومی در تأسیسات گاز

گروه IIB: سطح خطر متوسط

گازهای این گروه راحت‌تر از گروه IIA مشتعل می‌شوند و خطر بیشتری دارند.

• گازهای شاخص: اتیلن، اتیل اتر، اکسید اتیلن و گاز شهری (City Gas).

• کاربردهای صنعتی:

  • واحدهای پتروشیمی

  • کارخانه‌های تولید پلاستیک (به‌ویژه پلی‌اتیلن)

  • صنایع شیمیایی که از اتیلن به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند.

گروه IIC: بالاترین سطح خطر

این گروه شامل خطرناک‌ترین گازهاست. این مواد به کمترین میزان انرژی برای اشتعال نیاز دارند و شعله انفجار آن‌ها به راحتی از کوچک‌ترین روزنه‌ها عبور می‌کند.

• گازهای شاخص: هیدروژن، استیلن و دی‌سولفید کربن.

• کاربردهای صنعتی:

  • هیدروژناسیون صنعتی و ایستگاه‌های شارژ پیل سوختی

  • جوشکاری و برخی سنتزهای شیمیایی به کار می‌رود.

نکته کلیدی در انتخاب تجهیزات

هنگام انتخاب تجهیزات ضد انفجار، اصلی‌ترین معیار، گروه گازی موجود در محیط است. یک اصل مهم در این زمینه وجود دارد:

تجهیزات تأیید شده برای یک گروه خطرناک‌تر، برای گروه‌های کم‌خطرتر نیز ایمن هستند.

• تجهیزات گروه IIC قابل استفاده در محیط‌های IIB و IIA هستند.

• تجهیزات گروه IIB قابل استفاده در محیط‌های IIA هستند، اما نه در IIC.

• تجهیزات گروه IIA فقط و فقط برای محیط‌های IIA مناسب‌اند.

این اصل به مدیران پروژه و مهندسان ایمنی اجازه می‌دهد تا با انتخاب تجهیزات مناسب، از سطح ایمنی مورد نیاز اطمینان حاصل کنند و در عین حال هزینه‌ها را مدیریت نمایند، زیرا تجهیزات با رده‌بندی بالاتر معمولاً گران‌تر هستند. درک دقیق تفاوت‌های IIB ،IIA و IIC اولین و مهم‌ترین گام برای تضمین ایمنی در مناطق پرخطر صنعتی است.

همچنین می توانید برای مشاهده سایر مطالب مرتبط به صفحه استانداردها و طبقه‌بندی‌های تجهیزات ضد انفجار مراجعه کنید.